„Vučje“ ponos i spomenik kulture

Hidroelektrana „Vučje“ nalazi se na reci Vučjanki, u selu Vučje, koje je udaljeno 17 kilometara od Leskovca. Sagrađena je 1903. godine. Električna energija korišćena je za potrebe čuvenih tkačnica „srpskog Mančestera“ i osvetljavanje Leskovca. Inicijativu za izgradnju elektrane dao je profesor Đorđe Stanojević.

Izgrađeni su dovodni kanal, vodozahvatna brana, zgrada centrale i mašinska hala u kojoj su bile najsavremenije mašine tog doba. Do Leskovca je podignut dalekovod od 17 kilometara. To je bio prvi dalekovod u Srbiji.

Kanal dužine oko 1.000 metara, širine i dubine oko metra, uklopio se u šumovite predele i litice kanjona reke. S jedne strane uklesan je u stenu, a sa druge sazidan je potporni zid. Sa njegovog oboda pruža se veličanstven pogled na vodopade, virove i kamene litice kanjona. Institut inženjera elektrotehnike i elektronike IEEE uvrstio je 2005. godine hidroelektranu „Vučje“ u listu „kamena međaša“ koju čine pronalasci i objekti od opšteg značaja za razvoj i istoriju elektrotehnike u svetu.

Odlukom Vlade Srbije 2023. godine, HE „Vučje“ proglašena je za spomenik kulture koji predstavlja značajno ostvarenje tehničke kulture zbog jedinstvenog inženjerskog rešenja, tehničkih vrednosti, sačuvanih originalnih hidromehaničkih i mašinskih sklopova, kao i zbog istorijskog doprinosa procesima modernizacije u Srbiji.

Slivu Južne Morave, osim Vučjanke, pripada i Jelašnička reka na kojoj je 1928. godine u blizini Vladičinog Hana podignuta HE „Jelašnica“. Instalisane turbine i generatori dobijeni su kao ratna reparacija. U početku rada elektrane bilo je malo potrošača, i gotovo tri petine proizvedene električne energije ostajalo je neiskorišćeno. Zbog toga su električne instalacije u kućama siromašnijih građana postavljane besplatno.